top of page
Imyazi. Imyazi mu Kifuliiru. Loonga imyazi mu Kifuliiru. Umenye ibigweti bigaba Ibufuliiru, Ibuvira, Imu Sud-Kivu, mu Kongo RDC, ne' mahanga mu Kifuliiru. Kifuliiru ndeto ngale. Kifuliiru ndeto ya'Bafuliiru. Kifuliiru ndeto ye' Bufuliiru, Kifuliiru ndeto nyija. Ukuyandika imyazi mu Kifuliiru bigatabala indeto yitu Kifuliiru ihike hala, igenderere. Tukole, tuyandike imyazi mu Kifuliiru, ibindu bingi mu Kifuliiru.

Fuliiru Public Dictionary: Magambo ge'Kifuliiru mu Kifuliiru na mu zindi ndeto

Fuliiru Public Dictionary kandi li Dictionnaire Public Fuliiru kandi li Amagambo ge'Kifuliiru mu Kifuliiru na mu zindi ndeto agayandikwa na'Bafuliiru.


Umufuliiru agweti agagenda amubona kwo ibindu ibiyandike mu Kifuliiru bitaziluga, bino binatume alonga inzaliro nyingi zo'kudeta lwo akole bweneene ne'ngingwe akoleese byooshi ngisi byo angaba agweti ukudeta kwo ibiyandike mu Kifuliiru biluge.


Ku lupwapulo lwe' Facebook lwo'mukolwa Ibufuliiru twagwana babika kwohe ikindu ikyatukwega bweneene kyanatuma tugayuvwa amalega mahamu ukubona kwo Umufuliiru naye angasalira ku mikolwa mihamu mihamu tutashubi saliri kwo Umufuliiru angasalira. Yaho ku yikyo kibaja, babika kwo balozizi ukuyandika ikitabo ikigaba mwohe amagambo ge'Kifuliiru mu Kifuliiru ubwa mbere. Yikyo ikigaba mwohe amagambo ge'Kifuliiru, kutagaba kutondobola naho amagabmbo ge'Kifuliiru haliko kugaba kuyandika mu Kifuliiru hanabere ne' sobaanuro yago mu Kifuliiru. Twashambala bweneene ukubona imitono iliri nga ino, higulu indeto yitu ikikeniiri bingi. Bino binabagagae bigatabaala mu njira nyingi higulu twehe twengwa twe'Bafuliiru tugweti tugayiji yigwanana kwo haliri amagambo tuyiji bwija haliko tutangalonga ngisi kwo gadesiri mu njira ndeembu na mu kyanya kinini.


Yugo mukolwa Ibufuliiru, butali bwa mbere bagabika ibindu ibiliri nga yibyo, bakayama bagweti bagadeta kwo bagweti inzaliro nyingi no kudeta kwo bagweti bingi bagakola higulu lye' Kifuliiru no' Mufuliiru. Kino kitaabo ili kyangaba kigakolwa, kigaba kindu kihamu ku Mufuliiru.


Bagenderera no kuyerekana kwo ku kyanya bagaba bagweti bagayandika yikyo kitaabo ky'amagambo ge'Kifuliiru ngisi kwo gadesiri mu Kifuliiru, bagayami fukerera no'kukola ibindi bitaabo ibigatabaala bweneene Umfuuliiru hoshi haliri. Yibyo bitaabo bigaba bye'Kifuliiru ne'zindi ndeto. Banabagage kera batetondobola indeto zindi zishatu zo'bagategwajika nan zohe. Yizo ndeto haliri i Kifransa, Kingereza ne' Kiswahili.


Li wangalolekeza bwija ngisi kwo imitono yabo iliri, ugabona kwo baliri bandu abamuyisaliza ku ndambo tutashuba musalilira Umufuliru. Twaloozagya ukumenya ibyatuma bagwajika na yizo ndeto zishatu hanyuma lye'Kifuliiru, uymgangiri guno mukolwa, umuberengirwa Ayivugwe Kabemba Mukome, atagweti bino byo'kutubwira:

Ku zeene Umufuliiru ataliri ahandu haguma na haguma naho. Haliko Umfuuliiru aliri ahandu hingi mu bihugo bingi. Umufuliiru atakasigala wa kuganuula naho indeto yage i Kifuliiru, haliko naye amuganula indeto nyingi. Mu yizo ndeto, ndayo ishushini ne' Kifuliiru na ndayo iyangaba iliri hofi ne'Kifuliiru. Na kuguma na yibyo Umufuliiru uwangaba ukashaga ikaya Ibufuliiru akiliri mwana wa'kalenge, zene angaba akola agaloonga abajukulu kandi li abana. Yabo bana booshi abagweti bagabutirwa hala ne'kaya bakakengeri teereka higulu batagakilonga ikindu kya'mbere ikimuyereka umundu yehe aliri nyandi: indeto yage.
Yibyo binatume umundu agayizaliza kwokuno: "Mu myaka iliri imbere, Umufuliiru agaba aliri hayi nga li twangalola ku ndeto yage?" Tukabona kwo Umufuliiru aliri mundu ne'kindu kihamu bweneene, Umufuliiru ashobwiri anayiji bingi. Ukudeta kwo tumutabale hoshi hangabera aliri, tuyandike ikitaabo ikigamuhikira mu maboko gage kandi li ngisi handi hoshi angakigwana, akakizi bonera hohe indeto yage.
Mu ndeto mbamu zooshi, iziyijikini, aliri indeto ye' Kingereza, iyo yo yambere mu ndeto zooshi. Tunayiji kwo Abafuliiru bingi baliri mu bihugo ibimuganuula iyo ndeto ye' Kingereza. Ku yibyo, ukutoola i Kingereza kwo tulonge ikitaabo kye'Kifuliiru ikigabera mwohe amagambo ge' Kifuliiru ne' Kingereza, ziliri nzaliro nyija. Kuguma na yibyo, igindi ndeto nga Kiswahili, ukulonga ikitaabo ikigaba mwohe amagambo ge' Kifuliiru ne' Kiswahili, biliri bindu bija biganatabala Umufuliiru kandi li abandi abangabera abalozizi ukumenya indeto yitu. Haliko tuyiji kwo tugweti abandu bingi mu bihugo ibimuganula indeto ye' Kiswahili, hanaliri na'bana bingi ba'Bafuliiru abatamuganuula indeto ye'Kifuliiru haliko i Kiswahili yo ndeto yabo mbamu bayiji. Ku yibyo ukubika i Kifuliiru mu Kiswahili bigatabaala bingi. Ukubika mu Kifransa, biliri knga ngisi kwo twagdeta higulu lye' Kigerenza. Kifransa iliri ndeto imuganulwa na'bandu bingi tunagweti abandu bitu bingi abaliri mu bihugo ibimuganuula iyo ndeto.

Twamenya bingi ukulengaera amagambo go'yo mugingi tunayemeziri kwo inzaliro zabo zitagayimangira yaho. Twabayifwijira ibija, twanalalika ngisi Mufuliiru abakunge.


Yuvwiriza i video ngisi zo twaloonga yaho ku Facebook higulu lya yugwo mukolwa.



Langiza ngisi kwo bakagenda bagakuliza ibiloziri yugwo mukolwa ku Facebook.










 
 
 

2 Comments


Avery Gleichner
Avery Gleichner
Apr 16

This is a fantastic initiative! A public dictionary like this is so important for preserving and promoting the Fuliiru language. It’s great to see efforts being made to document and share local languages. Including audio pronunciations or usage examples would make it even more valuable for learners and native speakers alike! https://basketrandom.org/volley-random

Like

mujemberebuloze
Oct 26, 2023

Nalamusa mtama

Kuti kwo nanga longa i dictionnaire ye kifuliiru

Like
bottom of page